گرایش علمی به حوزه خاصی از دانش و به دنبال آن تخصص‌گرایی، واقعیت انکار‌ناپذیر و قابل توجه امروز نهادهای علمی است. مسئله‌ای که می‌توان برای آن پشتوانه عقلی جست و یا با استناد به برخی رفتارهای معصومین، پیشینه تاریخی فراهم نمود. به‌عنوان نمونه می‌توان به روايت نقل شده از یونس بن یعقوب درباره مردى از اهالى شام اشاره كرد كه به محضر امام صادق(عليه السلام) تشرّف يافت و درخواست مناظره در برخی مسائل علمی را مطرح نمود و آن حضرت نيز وى را در گرایش‌های مختلف کلامی به افراد خاصى چون حمران بن اعین، ابو جعفر الاحول (معروف به مومن طاق)، هشام بن سالم، قیس بن ماصر و هشام بن حکم، ارجاع داده و در نهايت خود ایشان به قضاوت و جمع‌بندى مناظره پرداختند1. اين روايت، پيامی صریح در زمينه حركت امام صادق(عليه السلام) در راستاى تربيت شاگردان متخصص در حوزه‌هاى گوناگون علمى دارد و نیز گواهی بر اين حقيقت است كه چه بسا باید در برخی از موضوعات خاص در يك رشته علمى، افراد صاحب‌نظرى وجود داشته باشند.
با این همه، وجود برخی نگرش‌های تنگ‌نظرانه و نادرست نسبت به حوزه دانش تاریخ و خارج دانستن آن از مقولات قابل تحقیق علمی، باعث شده تا زمینه‌های رشد و پویایی این حوزه از دانش، همسان دیگر اقرانش به پیش نرفته و اسف‌مندانه باید اذعان نمود که جایگاه شایسته و با اهمیت خود را در متن حوزه و در ساحت نظریه‌پردازی علمی از دست داده و به سایر نهادها و مراکز علمی واگذار نموده است.
امروزه مطالعات تاريخى در محورهاى گوناگونى در حال انجام است؛ از تاريخ انبيا و امت‌ها و مکاتب و فرقه‌های اسلامی و غیراسلامی تا تاريخ فرهنگ و تمدن و تحولات اجتماعى، سياسى و فكرى در ادوار مختلف اسلام؛ علاوه بر این همه، رویکردهای فلسفی و نظری و معرفتی جدیدی که هر کدام دامنه و قلمرو وسیعی از معارف بشری را شامل می‌شود، پا در قلمرو دانش تاریخ نهاده است. با وجود این همه رشته‌هاى تخصصى و گرايش‌هاى ويژه در تاریخ، اهتمام به این دانش در حوزه‌های علمیه آنسان كه پاسخ‌گوى نيازهاى موجود باشد، پدید نیامده است. هر چند آنچه گفته شد به معنای نادیده‌انگاری تلاش‌های محققین و پژوهشگران دینی در حفظ و انتقال این قطعه از تراث علمی اسلامی نیست. به هر روی این شماره از نشریه رهنامه پژوهش تلاشی است کوچک در راه بازخوانی یکی از رسالت‌های اصلی حوزویان. امید که مقبول افتد.

1. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، جلد 1، صفحه 220، حدیث4.