بنا داشتیم موضوع این شماره از رهنامه را بر اساس مطالبات مقام معظم رهبری از حوزه در سفر اخیرشان به قم تعیین کنیم؛ جستجوها و گفتگوها، ما را به این جملات کلیدی رساند: «یكى از چیزهائى كه در تحول مثبت حتماً لازم است، این است كه ما خودمان را و تلاش و فعالیت علمى خودمان را با نیازها منطبق كنیم. یك چیزهائى هست كه مردم ما به آنها احتیاج دارند، پاسخش را از ما می‏خواهند؛ ما باید آنها را فراهم كنیم. یك چیزهائى هم هست كه مردم احتیاجى به آنها ندارند؛ زیاد كار شده، زیاد تلاش شده؛ خودمان را سرگرم آنها نكنیم. اینها خیلى مسائل اساسى و مهمى است.

ما از دانشگاه‌ها می‏خواهیم كه فعالیت خودشان را با نیازهاى جامعه تطبیق دهند. با دانشگاه، با اساتید، با دانشجوها كه مواجه می‏شویم، این را مكرر از اینها می‏خواهیم؛ می‏گوئیم رشته‌هاى علمى‌تان را بر نیازهاى جامعه منطبق كنید؛ ببینید چه لازم داریم؟ این در مورد حوزه‌ها به طریق اولى‌ صادق است.»[1]

حاضر بودن حوزه سر صحنه و پاسخگویی فعال و به‏هنگام به نیازهای ملی و جهانی را می‌توان به عنوان یکی از برجسته‌ترین مطالبات ایشان در سفر اخیر دانست. مطالبه‌ای که به انحاء مختلف، از دیدار عمومی با طلاب گرفته تا دیدار با جامعه مدرسین، نخبگان و اساتید، و شورای عالی حوزه، مورد تأکید جدی ایشان قرار گرفت.

نهاد حوزه، اساساً نهادی اجتماعی است و بر اساس یک نیاز اجتماعی شکل گرفته است؛ بر اساس نیاز جامعه به متولی اجرای دین و پاسخگویی به انواع نیازهای دینی مردم. و این وظیفه مهم را می‌توان از ارکان هویت روحانیت دانست.

اگر مجموعه‌ای در جهت مؤلفه‌های هویتی خود حرکت نکند، این دوگانگی میان رسالت‌ها و عملکردها، آن را به ورطه‌ی بحران هویت خواهد کشاند. اما این پایان راه نیست و این دوگانگی، تا جایی پیش خواهد رفت که حاصل کار آن مجموعه، دقیقاً ضد فلسفه وجودی و کارکرد خویش، خواهد شد.

کاش این هشدار مقام معظم رهبری را قدری جدی بگیریم که «اگر ما این كار (اجتهاد در جهت پاسخگویی به نیازها) را نكنیم، به دست خودمان كمك كرده‌ایم به حذف دین از صحنه‌ى زندگى بشر؛ به دست خودمان كمك كرده‌ایم به انزواى روحانیت. این، معنى تحول است. این حركت نوبه‌نوى اجتهادى، اساس تحول است»[2] براستی چه کسی می‌تواند تصور کند امکان دارد حوزه، به جایی برسد که دقیقاً در خلاف جهت هویت و مأموریتِ محوری خویش حرکت کند و کمک کند به حذف دین از صحنه‌ی زندگی بشر؟

نکته بسیار کلیدی دیگری که از این جملات بدست می‌آید، رویکرد کلانی است که مقام معظم رهبری به عنوان جهت تحول حوزه بیان می‌کنند. از نظر ایشان، حوزه باید به این آمادگی برسد که فعالانه به نیازهای ملی و بین‌المللی پاسخ گوید و اگر قرار است تحولی در حوزه رقم بخورد، باید حوزه را به این مستوا برساند. تمامی تحولات در لایه‌های مختلف، در این جهت طراحی شوند و تحول صحیح از ناصحیح، با این ملاک سنجیده شود.

در پایان، لازم می‌دانم از زحمات جناب حجت‌الاسلام و المسلمین محقق‌فر که بخاطر مشغله‌های فراوان در مسئولیت سرپرست اداره امور پژوهشی مدارس، از سردبیری رهنامه کناره‌گیری کردند، تشکر کنم. ایشان، حق مهمی بر نشریات متعلق به طلاب جوان دارند و تولد و بالندگی «خشت اول» و هم «رهنامه»، مرهون دغدغه‌مندی‌ها و تدبیرهای ایشان بوده و هست.

پی‌نوشت‌ها:

[1]. بیانات در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم ‏ 89/7/29

[2]. همان