شما اینجا هستید: رهنامه پژوهش » ش 19+20 » منابع و سیر مطالعاتی تاریخ
منابع و سیر مطالعاتی تاریخ | رهنامه پژوهش
2089 بازدید

 

به کوشش: معاونت تهذيب حوزه‌هاي علميه، دفتر امور فرهنگي

تاريخ، يکي از شاخه‌هاي علوم انساني است و تاريخ اسلام نيز يکي از علوم اسلامي به شمار مي‌رود. تاريخ اسلام همچون علوم ديگر، تعريف خاص دارد؛ سير تحول دارد؛ داراي مباني، روش، مکتب و شاخه‌هايي است و مانند هر علم ديگر پرچمداران و تاثيرگذاراني داشته است. از زمان شکل‌گيري تاريخ‌نويسي اسلامي تاکنون هزاران کتاب در زمينه تاريخ اسلام تاليف شده است؛ اما جايگاه منابع اوليه و قديمي، همچنان محفوظ است و شناخت آن منابع و مولفان آن از الزامات بهره‌مندي از تاريخ است.

بنابر آنچه گفته شد، تاريخ، همچون هر علم ديگر، نيازمند استاد و آموزش است و کسي بدون طي دوره آموزشي و استفاده از محضر استادان اين علم نمي‌تواند به مرحله تخصص برسد.

بدين منظور چندين سال است که تاريخ اسلام يکي از دروس رسمي حوزه‌هاي علميه شده است و رشته تخصصي تاريخ ـ همچون ساير رشته‌ها ـ در حوزه علميه داير است و طلاب علاقه‌مند، در اين دوره شرکت دارند. و تعدادي نيز در مقطع سطح 2 و 3 فارغ‌التحصيل شده‌اند.

اما چنان که روشن است شرکت در اين دوره‌ها براي همه مقدور نيست. روحانيون محترم مقيم بلاد و شهرها و روستاها و نيز کساني که از لحاظ سني واجد شرايط نيستند از شرکت در اين دوره‌ها محرومند در حالي که بسياري علاقه‌مندند از طريق مطالعه آزاد، با تاريخ اسلام و تشيع آشنا شوند و به نظر مي‌رسد که در اين حد نيز لازم است از تجارب و راهنمايي‌هاي استادان فن بهره‌مند شوند. از اين‌رو معاونت تهذيب حوزه‌هاي علميه با استفاده از نظر گروهي از استادان تاريخ در حوزه علميه، سير مطالعاتي پيشنهادي در تاريخ اسلام (و شاخه‌هاي مرتبط) را به صورت آسان به مشکل و از عمومي به تخصصي تنظيم کرده که به پيوست ارائه مي‌شود.

البته اگر تعدادي از کتاب‌هاي مشابه در اين سير نيامده، به معناي نفي ارزش آنها نيست، بلکه به لحاظ ضرورت اختصار، به ارائه تعداد محدودي بسنده شده است؛ با اين اميد که همين مقدار، نظر علاقه‌مندان را تامين کند و با مطالعه منابع پيشنهادي، با کتاب‌هاي ديگر نيز آشنا شوند.

لازم به ذکر است منابع معرفي شده، از ميان آثار موجود است و ممکن است در آينده آثار بهتري نيز منتشر شود که در بازنگري‌هاي بعدي معرفي خواهند شد.

در پايان از اساتيد محترم حجج اسلام والمسلمين پيشوايي، يوسفي غروي، دکتر جباريف دکتر منتظري مقدم، دکتر حسينيان، دکتر هدايت پناه، دکتر محرمي، دکتر مطهري و آقايان دکتر فلاح‌زاده و دکتر صفري که ما را در تهيه و تنظيم اين مجموعه ياري نمودند تقدير و تشکر مي‌کنيم و منتظر پيشنهادها و نظرهاي تکميلي صاحب‌نظران هستيم تا فهرست موجود، کامل شود و مورد استفاده علاقمندان قرار گيرد.

معاونت تهذيب حوزه‌هاي علميه

تاريخ عصر جاهلي

1ـ تصوير عصر جاهلي در قرآن

دکتر انسيه خزعلي/ انتشارات امير کبير

تاريخ عصر نبوي

1ـ تاريخ اسلام (از جاهليت تا رحلت پيامبر (ص)

مهدي پيشوايي/ دفتر نشر معارف

2ـ تاريخ اسلام از منظر قرآن

يعقوب جعفري/ دفتر نشر معارف

3ـ تاريخ سياسي اسلام جلد 1 (سيره رسول خدا ص)

رسول جعفريان/ انتشارات دليل ما

4ـ حيات القلوب (تاريخ پيامبر اسلام ص)

علامه محمد باقر مجلسي/ آفينه ـ فراگفت

5ـ موسوعة التاريخ الاسلامي (جلد 1 تا 3)

محمد هادي يوسفي غروي/ مجمع الفکر الاسلامي

مترجم: حسينعلي عربي با عنوان تاريخ تحقيقي اسلام/ انتشارات موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)

6ـ الصحيح من سيرة النبي الاعظم (ص)

سيد جعفر مرتضي عاملي/ دارالحديث

تاريخ عصر خلفاء

1ـ تاريخ اسلام (دوره خلفاء از سقيفه تا کربلا)

مهدي پيشوايي/ دفتر نشر معارف

2ـ پس از غروب (تحليل رخدادهاي پس از رحلت پيامبر (ص) تا پايان سومين زمامدار)

يوسف غلامي/ نجم الهدي

3ـ جمال کعبه

(شرحي بر تاريخ اسلام به روايت امام علي “ع”)

محمدحسين دانش کيا/ دفتر نشر معارف

4ـ تاريخ سياسي اسلام جلد 2 (تاريخ خلفاء)

رسول جعفريان/ انتشارات دليل ما

5ـ موسوعة التاريخ الاسلامي (جلد 4 و 5)

رسول جعفريان/ انتشارات دليل ما

مترجم: حسينعلي عربي با عنوان تاريخ تحقيقي اسلام

انتشارات: موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني

تاريخ اهل بيت (ع)

1ـ منتهي الآمال

شيخ عباس قمي

انتشارات جلوه کمال ـ تحقيق: علي نظري منفرد و انتشارات دليل ما ـ تحقيق: ناصر باقري بيدهندي

2ـ سيره پيشوايان

مهدي پيشوايي/ انتشارات توحيد

3ـ حيات فکري و سياسي امامان شيعه (ع)

رسول جعفريان/ انتشارات انصاريان

4ـ في رحاب الائمة الاثني عشر

سيد محسن امين/ موسسه تحقيقات و نشر معارف اهلبيت (ع)

با دو ترجمه جداگانه توسط علي حجتي کرماني و حسين وجداني با عنوان “سيره معصومان” نيز چاپ شده است.

5ـ سيرة الائمة الاثني عشر (ع)

هاشم معروف الحسني/ مکتبة الحيدرية

6ـ موسوعة التاريخ الاسلامي (جلد 5 تا آخر)

محمدهادي يوسفي غروي/ مجمع الفکر الاسلامي

مترجم: حسينعلي عربي با عنوان “تاريخ تحقيقي اسلام”

انتشارات: موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)

7ـ نقش ائمه (ع) در احياي دين

علامه سيد مرتضي عسکري/ انتشارات علامه عسکري

8ـ سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه (ع)

محمدرضا جباري/ موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)

9ـ رسالة في تواريخ النبي (ص) و الآل (ع)

محمد تقي شوشتري/ دفتر انتشارات اسلامي

10ـ الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد

شيخ مفيد/ دفتر نشر فرهنگ اسلامي

مترجم: سيد هاشم رسولي محلاتي

11ـ موسوعة سيرة اهل البيت (ع)

باقر شريف قرشي/ انتشارات معروف

تحقيق: مهدي باقرپور دوره کامل زندگي ائمه (ع) در مجلدات دوره‌اي

عاشورا

1ـ وقعة الطّف

ابومخنف لوط بن يحيي ازد

موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)

تحقيق: محمد هادي يوسفي غروي

مترجم: جواد سلمياني با عنوان “نخستين گزارش مستند از عاشورا”

اين کتاب توسط انتشارات بني الزهرا با ترجمه سيد علي موسوي جزايري با عنوان “اولين مقتل سالار شهيدان” نيز به چاپ رسيده است.

2ـ اللهوف

سيد بن طاووس/ انتشارات نويد اسلام

مترجم: عبدالرحيم عقيقي بخشايشي

اين کتاب در سال‌هاي مختلف توسط ناشرين متفاوت با عنوان‌ها و مترجمين مختلف چاپ شده است.

3ـ بررسي تاريخ عاشورا

محمد ابراهيم آيتي/ موسسه انتشاراتي امام عصر (عج)

4ـ نفس المهموم

شيخ عباس قمي/ انتشارات سرور

مترجم: علي نظري منفرد

اين کتاب در سال‌هاي مختلف توسط ناشرين متفاوت با عناوين و مترجمين مختلف از جمله محمد باقر کمره‌اي و ابوالحسن شعراني چاپ شده است.

5ـ تاريخ قيام و مقتل جامع سيدالشهداء

جمعي از نويسندگان زيرنظر استاد مهدي پيشوايي

موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)

6ـ حماسه حسيني

شهيد مطهري/ انتشارات صدرا

7ـ ثورة الحسين، ظروفها الاجتماعيه و آثارها الانسانيه

محمد مهدي شمس‌الدين

دارالکتاب الاسلامي/ شارح: سامي غريري

اين کتاب توسط انتشارات الست فردا با ترجمه مهدي پيشوايي با عنوان “ارزيابي انقلاب امام حسين (ع)” چاپ شده است.

8ـ بازتاب تفکر عثماني در واقعه عاشورا

محمدرضا هدايت پناه/ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

9ـ جريان‌شناسي تاريخي قرائت‌ها و رويکردهاي عاشورا

محسن رنجبر

موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)

10ـ سخنان حسين بن علي (ع) از مدينه تا کربلا

محمد صادق نجمي/ بوستان کتاب

11ـ تاريخ سيدالشهداء (ع)

عباس صفائي حائري/ انتشارات مسجد مقدس جمکران

12ـ انقلاب کربلا از ديدگاه اهل سنت

عبدالمجيد ناصري داودي

موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)

تاريخ عصر غيبت

1ـ نگين آفرينش

(درسنامه دوره مقدماتي معارف مهدويت)

جمعي از نويسندگان

بنياد فرهنگي مهدي موعود ـ مرکز تخصصي مهدويت

2ـ تاريخ عصر غيبت

(نگاهي تحليلي به عصر غيبت امام دوازدهم)

سيد مسعود پورسيدآقايي و جمعي از نويسندگان

موسسه انتشاراتي حضور

3ـ اوضاع سياسي، اجتماعي و فرهنگي شيعه در عصر غيبت

حسن حسين‌زاده شانه چي/ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي

4ـ در انتظار ققنوس

(کاوشي در قلمرو موعودشناسي و مهدي باوري)

سيد هاشم ثامر العميدي

موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)

مترجم: مهدي عليزاده

5ـ تاريخ سياسي غيبت امام دوازدهم

جاسم حسين/ انتشارات اميرکبير

مترجم: سيد محمدتقي آيت اللهي

6ـ تا ظهور

(پژوهشي جامع پيرامون آموزه و مباحث مهدويت)

نجم الدين طبسي

بنياد فرهنگي مهدي موعود ـ مرکز تخصصي مهدويت

7ـ تاريخ الغيبة الصغري

شهيد سيد محمد صدر/ دارالکتاب الاسلامي ـ دارالحجه ـ قدس

مترجم: محمد امامي شيرازي با عنوان “پژوهشي در زندگي امام مهدي و نگرشي به تاريخ غيبت صغري”

انتشارات جهان آرا

8ـ تاريخ الغيبه الکبري

شهيد سيد محمد صدر/ دارالکتاب الاسلامي/ ذوي القربي/ قدس

9ـ منتخب الاثر

آيت الله العظمي صافي گلپايگاني

مرکز نشر آثار آيت الله العظمي صافي

مترجم: نثار احمد زين پوري با عنوان جمال منتظر

انتشارات موسسه الامام المنتظر

10ـ کتاب الغيبه

نعماني/ دارالکتاب الاسلاميه/ مترجم: محمدجواد غفاري

11ـ کتاب الغيبه

شيخ طوسي/ مسجد مقدس جمکران

ترجمه و تحقيق: مجتبي عزيزي

12ـ کمال الدين و اتمام النعمه

شيخ صدوق/ انتشارات مسجد مقدس جمکران

تحقيق: علي اکبر غفاري/ مترجم: منصور پهلوان

تاريخ فرهنگ و تمدن اسلامي

1ـ مسلمانان در بستر تاريخ

يعقوب جعفري/ دفتر نشر فرهنگ اسلامي

2ـ تاريخ فرهنگ و تمدن اسلامي

محمدرضا کاشفي/ مرکز جهاني علوم اسلامي

3ـ تاريخ فرهنگ و تمدن اسلامي

زين العابدين قرباني/ نشر سايه

4ـ پويايي فرهنگ و تمدن اسلام و ايران

علي اکبر ولايتي/ مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه

5ـ کارنامه اسلام

عبدالحسين زرين کوب/ انتشارات اميرکبير

6ـ خدمات متقابل اسلام و ايران

مرتضي مطهري/ انتشارات صدرا

7ـ سير تمدن اسلامي

شکرالله خاکرند/ بوستان کتاب

8ـ دانش مسلمين

محمدرضا حکيمي. انتشارات دليل ما

9ـ تاسيس الشيعه لعلوم الاسلام

سيد حسن الصدر/ دارالکتب الاسلاميه

مترجم: علي مشتاق عسکري با عنوان “شيعه، بنيانگذاران فرهنگ اسلام”

تاريخ تشيع

1ـ تاريخ تشيع (از آغاز تا پايان غيبت صغري)

غلامحسين محرمي/ موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)

2ـ جنبش‌هاي شيعي در تاريخ اسلام

هاشم معروف الحسني

بنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي

مترجم: سيد محمدصادق عارف

3ـ تاريخ تشيع

گروه تاريخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

پژوهشگاه حوزه دانشگاه

4ـ تاريخ الامامية و اسلافهم من الشيعة

عبدالله فياض/ انتشارات باغ ابريشم

مترجم: حسين زرين فام با عنوان “تاريخ شيعه اماميه”

5ـ تاريخ تشيع در ايران (از آغاز تا طلوع دولت صفوي)

رسول جعفريان/ انتشارات انصاريان ـ نشر علم

6ـ تشيع در مسير تاريخ

(تحليل و بررسي علل پيدايش تشيع و سير تکويني آن در اسلام

سيد حسين محمد جعفري/ دفتر نشر فرهنگ اسلامي

مترجم: محمدتقي آيت اللهي

7ـ سيري در صحيحين

(بررسي دو کتاب و مدرک مهم اهل سنت ـ صحيح بخاري و مسلم)

محمد صادق نجمي/ بوستان کتاب

دفتر انتشارات اسلامي

منابع تاريخ اسلام

1ـ تاريخ نگاري در اسلام

سيد صادق سجادي و هادي عالم‌زاده

انتشارات سمت

2ـ منابع تاريخ اسلام

رسول جعفريان/ انتشارات انصاريان

3ـ علم تاريخ در گستره تمدن اسالمي

صادق آئينه وند

پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي

برای این مطلب یک دیدگاه ثبت شده است!

  1. سیدرضا گفت:

    سلام علیکم متشکرم خیلی کار پر زحمتیست که انجام دادید

پاسخ به: «سیدرضا»

برای صرف‌نظر کردن از پاسخ‌گویی اینجا را کلیک نمایید.