در اين نوشتار با نگاهي به آثار علمي ايشان که بيشتر در قالب رسائل و مقالات بر جا مانده، نشانه مبارزه علمي مستمر ايشان، با هر دو جريان فکري افراطي و تفريطي يافت مي‌شود که از دل آن، مکتب اعتدالي فقهاي شيعه رشد کرده است.

با نگاهي به تاريخ زندگاني علامه وحيد بهبهاني(ره) در مي‌يابيم پيش از ظهور علمي ايشان، دو جريان فکري بر حوزه‌هاي علميه و تفکر ديني، حکومت مي‌کرد. جريان نخست، اجتهادي به شمار مي‌آمد و بر مباني اصولي تکيه داشت، ولي در شيوه استنباط و در نتيجه فهم دين، دچار افراط شده و از چارچوب قواعد مسلم و مقبول، به نفع عقل و با توجيه مقتضيات زمان و مکان، خارج شده و احکام شريعت را به صورت مطلق، تغيير و تبديل‌پذير مي‌دانستند. صاحب ذخيره، صاحب مدارک و مقدس اردبيلي (ره)؛ از شاخص‌ترين فقهاي آزادانديش به شمار مي‌آيند.

در نقطه مقابل انديشه عقل‌گرا، جريان اخباري قرار داشت که در برابر افراط عقل‌گرايان، به شکل آنتي‌تزي عمل مي‌کردند. در نتيجه، به شيوه‌اي تفريطي، به حذف عقل و اجتهاد در احکام شريعت انجاميد.

علامه وحيد بهبهاني(ره) پس از ظهور علمي خود به رويارويي با هر دو جريان پرداخت و مکتب اعتدالي را پايه‌ريزي کرد؛ مکتبي که ضمن توجه به اخبار و نصوص ديني، جايگاه اجتهاد و اصول را تنقيح کرد.

نگاهي به آثار علمي ايشان که بيشتر در قالب رسائل و مقالات بر جا مانده، نشانه مبارزه علمي مستمر ايشان، با هر دو جريان فکري افراطي و تفريطي است که از دل آن، مکتب اعتدالي فقهاي شيعه رشد کرد.

الفوائد الحائريه

اين کتاب از جمله آثار ارزشمند وحيد بهبهاني است که در تقابل با جريان اخباري، نوشته است. علامه امين استرآبادي، بنيان‌گذار اخباري‌گري افراطي، مباني فکري اين جريان را در کتابي با نام «فوايد المدنيه» نوشت و براي ساليان متمادي، مانع از حرکت مکتب اجتهادي و اصولي شد.

علامه وحيد بهبهاني با درک مخاطرات فراواني که اخباري‌گري بر رشد و انديشه ديني ايجاد مي‌کرد، به مقابله با اين تفکر پرداخت. از جمله اقدامات ايشان، رديه‌نويسي و تقابل فکري با انديشه بنيان‌گذاران اخباري‌گري است. علامه بهبهاني، کتاب «فوايد الحائريه» را در تقابل با کتاب «فوايد المدنيه» نوشت و ضمن به چالش کشيدن مباني فکري اخباري‌گري، از مباني فکري مکتب اجتهادي و اصولي دفاع کرد. چنانکه براي پاسخ به شبهات رجالي استرآبادي، کتاب «فوايد الرجاليه» يا «تعليقه علي الرجال» را نگاشت.

مصابيح الظلام

اين کتاب شرحي بر اثر فقهي ملا محسن فيض کاشاني (ره) با نام «مفاتيح الشرايع» است. ارباب تحقيق، از اين نظر به مصابيح الظلام توجه دارند، که حاوي نظريات دو روش فقهي (اخباري و اصولي) دو فقيه نامدار است.

ابواب طهارت، صلاه، خمس و زکات، تشکيل دهنده مجلدات اين کتاب است. اين کتاب با مقدمه آيت‌الله يثربي (دامت برکاته)، بنيانگذار مؤسسه تحقيقاتي علامه وحيد بهبهاني در شش هزار صفحه و يازده جلد، چاپ شده است.

حاشيه الوافي

اين کتاب نيز حاشيه‌اي بر اثر فقهي ملا محسن فيض کاشاني (ره) با نام «وافي» است. ابواب طهارت، صلاه، صوم، زکات، خمس، نکاح، طلاق، اطعمه و أشربه و…، تشکيل دهنده فصول اين کتاب است. اين اثر نيز با مقدمه آيت‌الله يثربي، در يک مجلد 615 صفحه‌اي به چاپ رسيده است.

الحاشيه علي مجمع الفائدة و البرهان

اين کتاب حاشيه‌اي بر کتاب فقهي «مجمع‌الفائدة و البرهان» مرحوم مقدس اردبيلي (ره)، يکي از بنيان‌گذاران مکتب آزادانديشي فقهي است. اساس حواشي مرحوم وحيد (ره) بر اين کتاب را مباني اصولي ايشان به عنوان احياگر مکتب اعتدالي، تشکيل مي‌دهد. اين کتاب يک جلدي، شامل ابواب المتاجر، الديون، الإجارة، الصيد و توابعه، الإرث، القضاء و الجنايات است.

در آغاز کتاب، مقاله‌اي پژوهشي درباره تطور فقه، حيات مقدس اردبيلي و حيات علامه وحيد بهبهاني (ره) گنجانده شده است.

الرسائل الفقهيه

اين کتاب که در زمينه فقه استدلالي تصنيف شده، نشان‌دهنده دقت و احاطه  علمي علامه مجدد است و شامل يازده رساله و مقاله فقهي است که عبارتند از: عدم جواز تقليد الميت، حکم عبادة الجاهل، اصالة طهارة الأشياء، حکم العصير التمري و الزبيبي، روية الهلال، الإفادةالاجمالية في البحث عن کراهة بعض العبادات و عدمها، صحة الجمع بين الفاطميتين، حکم متعة الصغيرة، القرض بشرط المعاملة المحاباتية، اصالة عدم الصحة في المعاملات و اصالة الصحة و الفساد في المعاملات.

الرسائل الأصوليه

اين کتاب در بردارنده بخشي از نظريات و مباني اصولي قهرمان عرصه تحقيق، مرحوم علامه وحيد (ره) است که به دليل پايداري او در برابر جريان افراطي اخباري‌گري و تنقيح مباني مستحکم فقهي و اصولي صحيح، وي را «مجدّد» و «استاد الکل» ناميدند. اين کتاب، شامل هشت رساله به نام‌هاي اجتهاد و اخبار، اجتماع امر و نهي، اجماع، قياس، اخبار آحاد، أصالة البرائه، استصحاب و جمع بين الاخبار اجزاي است. هر جزء از اين کتاب، در پاسخ به شبهه‌اي از شبهات اخباريون، نوشته شده است و ضمن تنقيح مباني مکتب اجتهادي، دربردارنده ابتکارات اصولي علامه بهبهاني (ره) به شمار مي‌آيد.

مقدمه‌اي تحقيقي شامل سير اصول در ميان شيعه، بررسي و نقد روش اخباري‌گري، زحمات و نوآوري‌هاي مرحوم وحيد (ره) و زندگي‌نامه ايشان همراه با کلمات بزرگان علم درباره ايشان، صفحات آغازين کتاب را مزين کرده است.

شرح المعالم، تحفه الحسينيه، تعليقه علي منهج المقال، رساله در جبر و اختيار، حاشيه علي الذخيره، حاشيه علي القوانين الاصول و…، از جمله آثار علمي ايشان است.