مدرسه اسلامي هنر، موسسهاي غير دولتي و غير انتفاعي است که فعاليت رسمي خود را از سال 1384 آغاز نموده است. اين مرکز با در نظر داشتن اهدافي چون تثبيت جايگاه هنر در حوزههاي علميه، شناخت ظرفيت قالبهاي هنري و آميختن تعهد حوزوي با تخصص هنري، فعاليتهاي خود را در 2 ساحت تربيت نيروهايي آشنا به مهارتهاي کاربردي و تربيت هنرپژوهان دنبال ميکند.
رهنامه: لطفاً در ابتدا مدرسه اسلامي هنر را معرفي بفرماييد.
مدرسه اسلامي هنر، هفت سال پيش به همت گروهي از طلبههاي اهل هنر، راهاندازي شد. آنها خلأيي در زمينه هنر در حوزه احساس کردند و با اين دغدغه، اين مدرسه شکل گرفت. مرحله نخست که يک سال طول کشيد، يک دوره آموزش داستان بود. اين کار در سالهاي بعد گسترش يافت و در چند گروه علمي، آموزشهاي کارگاهي رشتههايي مانند داستان، فيلمنامه، تئاتر، گرافيک، مستندسازي و… برگزار شد.
اين کارگاهها، به ويژه در گروه داستان و فيلمنامه، نتايج خوبي داشت. دورهها، دو و سه ساله تعريف شده بود. براي اينکه به درس دوستان طلبه آسيب نرسد، ساعات آموزشي کم بود، ولي به دليل تداوم و انس بلندمدت با مباحث، براي طلاب سودمند بود. از حدود سه سال پيش و در پي رايزني با بزرگان حوزوي و الهام از منويات مقام معظم رهبري، تغيير و تحولي در روند فعاليتهاي مدرسه صورت گرفت. تجربه نشان داد که در عرصه مباحث نظري هنر و زيرساختهاي فکري هنر و پيوند دين و هنر، دچار کاستيهايي در محيطهاي هنري هستيم و حوزه بايد در زمينه هنر اسلامي و پيوند ميان دين و هنر، حرفهاي جدي و قابل عرضهاي داشته باشد. از اين رو، مدرسه اسلامي هنر با همکاري دانشگاه اديان و مذاهب و وزارت علوم، دوره کارشناسي فلسفه هنر را براي طلاب برگزار کرد. اين رشته تاکنون سه دوره برگزار شده است. همچنين سر فصلنويسي براي ده رشته هنري نيز آغاز شده است که انشاءالله اين رشتهها نيز راهاندازي ميشود. بيشتر اين رشتهها، به پيوند دين و هنر، هنر و تبليغ دين، هنر و نقش آن در زندگي ديني ميپردازد. از ميان رشتههاي کارگاهي، آموزش داستان و فيلمنامهنويسي، خيلي موفق بود که به کار خود ادامه ميدهد. خروجي رشته سينما، دراماتور تحويل ميدهد؛ کساني که کاملاً سينما را ميفهمند و توان نوشتن فيلمنامه را دارند و ميتوانند از ابتدا تا انتها، به فيلمنامهنويس و کارگردان مشاوره بدهند. مدرسه بيانيهاي رسالتي براي درازمدت دارد. همچنين سند چشماندازي همسو با ايران 1400 تعريف کرده است. مدرسه به دنبال اين است که به مرجع قابل اعتمادي در زمينه هنر اسلامي و پيوند دين و هنر براي مراکز حوزوي و غير حوزوي، در داخل و خارج کشور، بدل باشد.
مدرسه اسلامي هنر، مؤسسهاي غيردولتي و غيرانتفاعي است که فعاليت رسمي خود را از سال 1384 آغاز کرد. اين مرکز با در نظر داشتن اهدافي چون تثبيت جايگاه هنر در حوزههاي علميه، شناخت ظرفيت قالبهاي هنري و آميختن تعهد حوزوي با تخصص هنري، فعاليتهاي خود را در دو ساحت دنبال ميکند:
1ـ تربيت نيروهايي آشنا به مهارتهاي کاربردي هنري از راه برگزاري دورههاي آموزشي داستاننويسي، فيلمنامهنويسي، روزنامهنگاري، تجسمي، شعر و…؛
2ـ تربيت هنرپژوهان (کارشناس، نظريهپرداز، منتقد) که مطالعات هنري آنان، رويکرد و جهتي ديني داشته باشد.
رهنامه: آيا مدرسه اسلامي هنر تنها به طلاب حوزه علميه اختصاص دارد؟
بر اساس مصوبه هيئت امنا، طلاب، مخاطبان آموزشي مدرسه هستند. طلبه بودن و طلبه ماندن دانشجويان و هنرجويان مدرسه الزامي است. بنابراين، برخورداري از دانش حوزوي و توسعه آن، افزون بر رعايت زندگي طلبگي (اخلاق و منش مورد انتظار از هر طلبه) بايد در پذيرش دانشجويان و هنرجويان مدنظر قرار گيرد. در اين راستا، چشماندازها و برنامهريزيها و فعاليتهاي مدرسه، تنظيم و تدوين شده است.
رهنامه: رويکرد سازماني و مأموريتي مدرسه اسلامي هنر چيست و با چه هدفي تشکيل شده است؟
مدرسه اسلامى هنر، نخستين مؤسسه آموزشى ـ پژوهشى برآمده از حوزه علميه است که در قلمرو دين و هنر، براى پرورش طلاب با رويکرد تربيتى و صبغه دينى، براي تبيين مبانى تفکر دينى در هنر و نيز آموزشهاى نظرى و عملى در باب هنر، راهاندازي شده است. اين مؤسسه در عرصههاى فکرى داخلى و خارجى (حوزوى و دانشگاهى) با ايجاد محيطى پويا و انديشهساز و با الهام از سنت علمى و سلوک عملى حوزه و بهرهمندي از تازهترين شيوههاى علمى براي دستيابى به مکتب هنرى اسلام بر اساس آموزههاي اهل بيت (ع)، فعاليت دارد.
رهنامه: با توجه به هدفهاي تعريف شده، مدرسه اسلامي هنر، چه ساختار و شيوهاي دارد؟ آيا شيوه منحصر به فرد يا خاصي تعريف شده است؟
اين مدرسه برنامههاي آموزشي خود را در دو عرصه آموزش عالي و آموزش آزاد، دنبال ميکند. هنر يکي از با اهميتترين جلوههاي فعاليت خلاقه انسان، هميشه مورد پرسش بوده است. پرسش از چيستي هنر در منظومه فکر ديني و پاسخي که به اين پرسش داده ميشود، ميتواند مبناي خلق گونه متفاوتي از آثار هنري و شيوه نقد جديدي باشد. مدرسه اسلامي هنر، توجه ويژهاي به اين مسئله داشته و با برگزاري دوره کارشناسي ارشد فلسفه هنر، کوشيده است با آموزش منسجم و مدوّن مباحثي چون هنر در قرآن و سنت، تاريخ هنر در غرب، تاريخ هنر اسلامي، مباني فلسفه هنر، زيباشناسي و نقد و تحليل آثار هنري و…، به رسالت خود در اين زمينه عمل کند که ابتداي راه است. معاونت آموزش براي پژوهشهاي اثرگذار در حوزه مباحث نظري هنر، در پي برگزاري نه رشته مصوب ديگر است که از آن جمله ميتوان به روايتشناسي، هنر در قرآن و سنت، حکمت هنر اسلامي، معماري و شهرسازي اسلامي، الهيات سينما و…، اشاره کرد.
تجربه نشان داد که در عرصه مباحث نظری هنر و زیر ساخت های فکری هنر و پیوند دین و هنر، دچار کاستی هایی در محیط های هنری هستیم و حوزه باید در زمینه هنر اسلامی و پیوند میان دین و هنر، حرف های جدی و قابل عرضه ای داشته باشد.
با توجه به نقش حياتي هنر و ادبيات در فرهنگ هر ملت، همواره حوزويان به اين مقولات توجه داشتند و دارند؛ چرا که گذشته از کارکردهاي رسانهاي هنر در راستاي تبليغ معارف ديني، اين مقوله در تلطيف روحيات و تعالي روحاني آدمي نيز جايگاه ويژهاي دارد. بر اين اساس، مرکز آموزش آزاد مدرسه اسلامي هنر با هدف آشنايي بيشتر اهل حوزه با هنر و حضور اثرگذار طلاب در مهمترين رشتههاي ادبي و هنري از سال 1384، فعاليت خود را با چهار رشته داستاننويسي، فيلمنامهنويسي، شعر و روزنامهنگاري، آغاز کرد و در حال حاضر، در قالب برنامههاي دو گروه داستان و سينما، دورههاي کوتاهمدت و بلندمدت خود را برگزار ميکند. طلاب سطح يک (پايه شش) حوزه در آغاز سال تحصيلي براي نامنويسي در دورههاي بلندمدت و ابتداي هر نيمسال تحصيلي، براي نامنويسي در دورههاي کوتاهمدت، به مدرسه اسلامي هنر مراجعه ميکنند. برخي امتيازهاي شرکت در اين دورهها عبارت است از:
– اعطاي گواهي پايان دوره وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي براي دورههاي بلندمدت (دو ساله)
– بهرهگيري از کتابخانه تخصصي هنر و ادبيات
– حمايت از حضور در نشستهاي تخصصي هنري
– شرکت در حلقهها و انجمنهاي ادبي و هنري مدرسه
رهنامه: استادان مدرسه اسلامي هنر بر اساس کدام معيارها گزينش شدهاند و چه کساني هستند؟
استاد، بخشي از شخصيت دانشجويان را شکل ميدهد. بر اين اساس، گذشته از تخصص علمي و هنري مطلوب، بايد از استاداني با منش و گرايش تربيتي و اخلاقي، بهره برد و در صورت نيافتن چنين استاداني، دستکم شرط لازم در اين سطح، اين است که منش اخلاقي استاد، مانع پويش اخلاقي و تربيتي طلاب نشود. بيشتر استادان مدرسه، با توجه به اين معيارها انتخاب ميشوند. در اين راستا، بيشتر استادانِ مطرح در حوزه دين و هنر، به مدرسه دعوت شدهاند. همچنين در رشتههاي هنري، همواره از بهترين استادان کشور بهره بردهايم. شاهد اين ادعا، شناخت خوب استادان اين عرصه از مدرسه است. در ضمن، از تربيت استاد و خودکفايي در تأمين هيئت علمي و استاد، غفلت نکردهايم، به گونهاي که مؤسسههاي ديگر نيز از استادان مدرسه بهره ميبرند.
رهنامه: رشتههاي آموزشي دورههاي آزاد مدرسه کداماند و روند آموزش هنرجو به چه شکل است؟
آموزش آزاد به دو صورت بلندمدت و کوتاهمدت برگزار ميشود. در دورههاي بلندمدت، دو گروه داستاننويسي و سينما، فعاليت دارد. گروه داستاننويسي مدرسه اسلامي هنر، با بهرهگيري از به روزترين آموزهها و بهترين استادان کشور، بر آن است تا زمينه تربيت هنرمندان داستاننويس و منتقدان ادبي را از ميان طلاب علاقهمند و مستعد حوزه علميه فراهم کند. برنامه آموزشي دوره بلندمدت (دو ساله) اين گروه با رايزني استادان مطرح اين رشته تدوين شده که شامل برگزاري کلاسهاي مباني داستاننويسي، کارگاههاي داستاننويسي و نشستهاي تخصصي مطالعات داستاني است. برگزاري جلسات نقد و بررسي داستان از برنامههاي جنبي اين گروه است.
هنرجويان اين گروه ميتوانند به عضويت انجمن داستان مدرسه اسلامي هنر درآيند. به هنرجوياني که به طور منظم در دوره دو ساله داستاننويسي شرکت کنند، پس از ارائه اثر داستاني قابل قبول، گواهي پايان دوره اعطا ميشود.
در فلسفه هنر، پنجاه نفر به تحصيل ميپردازند که بيست نفر امسال فارغالتحصيل ميشوند و پنجاه هنرجو در ديگر رشتهها شرکت کردهاند. افزون بر اين، با همکاري ديگر مراکز حوزه، مانند دفتر تبليغات، حوزه هنري سازمان تبليغات، انجمن قلم حوزه و…، دورههاي کوتاهمدت براي طلاب برگزار ميشود. در طول سال، با حدود هزار طلبه ارتباط علمي داريم و حدود صد طلبه در رشتههاي آموزش عالي، مشغول تحصيل هستند.
تاکنون هنرآموختگان اين گروه، افزون بر انتشار چندين نقد و تحليل ادبي در نشريههاي کشور، نگارش پنج رمان و سه مجموعه داستان کوتاه را به پايان رساندهاند که در حال انتشار است. هفت نفر از اين هنرآموختگان نيز موفق به کسب برترين جوايز کنگره شعر و قصه طلاب، جايزه ادبي يوسف، جايزه داستان شهر کتاب و جشنواره هنرهاي آسماني شدهاند.
در حوزه نقد سينما و مشاوره سينما، برخي فارغالتحصيلان کارهايي جدي انجام ميدهند و در پروژههاي الف صدا و سيما، در زمينه هنر ديني، همکاري ميکنند.
نقش تعيينکننده فيلمنامه در فرآيند توليد فيلم، انکارناپذير است. يکي از مشکلات عمده سينماي ايران، نداشتن فيلمنامههاي استاندارد و برخوردار از مايههاي متقن فکري و ارزشهاي اخلاقي و مروج مفاهيم و آموزههاي معنوي است. گروه فيلمنامهنويسي، براي رسيدن به اين مقصود، فرصتي فراهم آورده است تا طلاب حوزه علميه، در فضايي تخصصي، شيوههاي درست فيلمنامهنويسي را از استادان فن بياموزند که شامل برگزاري دوره بلندمدت (دو ساله) مباني فيلمنامهنويسي، کارگاه نقد و تحليل فيلم و دوره تخصصي ويژه مطالعات سينمايي (دراماتوژي) ميشود. برگزاري جلسات نقد و بررسي داستان و نشستهاي تخصصي، از برنامههاي اين گروه است.
رهنامه: لطفاً موارد همکاري با مجموعههاي هنري، از جمله صدا و سيما را بفرماييد؟
هنرآموختگان اين رشته، افزون بر انتشار نقد و تحليلهاي مختلف در نشريات و پايگاههاي هنري کشور، تاکنون در نگارش فيلمنامه سه سريال و چند تلهفيلم با صدا و سيما همکاري داشتهاند و يکي از آثار ايشان نيز در جشنواره هنرهاي آسماني برگزيده شده است.
درباره دورههاي کوتاهمدت هم بايد گفت که مدرسه اسلامي هنر، با هدف آشنايي اجمالي طلاب با رشتههاي مختلف ادبي و هنري و نيز براي آماده کردن آنان براي شرکت در دورههاي تخصصيتر، دورههاي متنوع آموزشي و کارگاه کوتاهمدتي (10 الي 12 جلسه) برگزار ميکند. تنوع و گستردگي اين دورهها در هر نيمسال، بنا به درخواست و استقبال هنرجويان، تغيير ميکند. تاکنون دورههايي با اين عنوانها در مدرسه برگزار شده است: آشنايي با فلسفه هنر، آشنايي با شعر معاصر ايران، تاريخ معماري اسلامي، فن ترجمه عربي، عکاسي، کارگاه نگارش و ويرايش، طراحي و گرافيک، کارگاه نگارش خلاق، تجزيه و تحليل نقاشي، روش تحقيق و نگارش مقاله، کارگاه نقد و تحليل فيلم.
رهنامه: مدرسه در حوزه نمايش چه فعاليتهايي داشته است؟
پس از رايزنيهاي مفصل با بزرگان حوزه تئاتر کشور، به اين نتيجه رسيديم که امروز در ژانر نمايش آييني، با خلأ جدي نمايشنامه خوب روبهرو هستيم. از اين رو، مدرسه با اعلام آمادگي استادان مطرح اين حوزه براي برگزاري کارگاههاي نمايشنامهنويسي اقدام کرد که بايد اعتراف کرد با اقبال طلاب، روبهرو نشد. به نظر ميرسد، براي آشنايي عمومي طلاب با هنر تئاتر، بايد کارهاي مقدماتي انجام شود. مدرسه با شناسايي گروههاي تئاتر تجربي طلاب و حمايت از اجراهاي حوزوي اين گروهها، اين حرکت را آغاز کرد که اميدواريم در آينده نزديک به نتيجه برسد.
با مؤسسهها و نهادهاي انقلابي نيز همکاريهايي داشتهايم. با هر کس که با اهداف چشمانداز و اهداف کلي نظام و راه و روش مقام معظم رهبري همسوست، همکاري ميکنيم.
کتاب بر بال قلم، نوشته استاد ژرفاست. حوزه تصميم گرفت اين کتاب را بازنويسي کند و از آنجا که استاد ژرفا، عضو هئيت علمي مدرسه است، اين کار به مدرسه واگذار شد.
رهنامه: مدرسه اسلامي هنر تا به حال به اهداف خود دست يافته است؟
هر سازمان و مؤسسهاي، براي رسيدن به اهداف مشخصي شکل ميگيرد. از اين رو، لازم است تا همواره کيفيت و عملکرد آن ارزيابي شود تا با شناخت قوتها و ضعفها و در پرتو نتايج به دست آمده، مسير فعاليتها و اقدامها، در راستاي تحقق اهداف مورد نظر، هدايت شود. برآورد دفتر نظارت و ارزيابي مدرسه از اين مسئله، نسبتاً مثبت است. از آنجا که مدرسه در مسير سند چشمانداز حرکت ميکند، به راحتي ميتوان حصول اهداف کوتاهمدت و بلندمدت را با اين شاخص سنجيد. به هر حال، راهي که مدرسه آغاز کرده، راهي طولاني و بسيار پر نشيب و فراز است. ما خودمان را در آغاز راه ميدانيم و براي رسيدن به اهداف عاليه، با بردباري و اميدواري ميکوشيم و به آينده بسيار خوشبين هستيم.